قالی کرمان

قالی کرمان نقش جان و دل است                  

            که این همه آوازه از آن حاصل است

در خصوص قدمت و سوابق قالی بافی در کرمان،متاسفانه اطلاعات موثق زیادی وجود ندارد.برخی با استناد به طرح ها و ویژگیهای قالی کرمان، قدمت آن را بیش از هزار سال می دانند،ولی اغلب متخصصین بر این عقیده اند که هنر قالیبافی در کرمان از زمان صفویه رواج یافته است.قطعه ای از یک فرش بافته شده در کرمان که در موزه امام رضا(ع) نگهداری می شود،بر سابقه ای حداقل پانصد سال بافندگی قالی در شهر کرمان دلالت دارد.

در گذشته کرمان یکی از تولید کنندگان عمده پارچه های طاق شالی بوده است که در اروپا و بویژه در انگلستان معروفیت و طرفداران بسیاری داشته است.ولی بعد از آن که استفاده از پارچه های شال از مد افتاد و همچنین رقابت با پارچه های شال باسمه ای ارزان قیمت که بافنده های انگلیسی به بازار می فرستاند،برای بافنده های کرمانی دیگر مقرون به صرفه نبود به ناچار تعدادی از آنها به بافت فرش روی آوردند و قالیبافی به تدریج در کنار شال بافی آغاز گردید؛ رقابت بین شالهای کشمیری و تولیدات اسکاتلند،رکود شال بافی در کرمان را به همراه داشت و این خود باعث تسریع گسترش حرفه قالی بافی در کرمان گردید و این هنر آنچنان رونق یافت که نام کرمان با قالی آن، پرآوازه گشت و قالی های زیبای کرمان از محبوبیت جهانی برخوردار شدند.به عقیده جواهر فروش ، جهانگرد و نویسنده فرانسوی قرن هفدهم میلادی،سرجان شاردن، بهترین و بزرگترین فرش هایی که به دربارها راه یافتند،اکثرا توسط هنرمندان چیره دست کرمانی بافته شده بودند.

کرمان از اولین شهرهایی است که شرکتهای خارجی در آن کارگاه قالی بافی تاسیس کرده وصدور فرش را برای رفع نیاز بازار غرب،از آن شروع کردند، با ورود تجار و شرکتهای انگلیسی،اروپایی و آمریکایی، هنر قالی بافی حتی در دورافتاده ترین روستاهای کرمان جایی برای خود پیدا کرد و دستان هنرمند قالی بافان را به خدمت گرفته و تولید و تجارت قالی کرمان در قرن نوزدهم میلادی رونق فراوان یافت.هر چند وقوع جنگ جهانی اول نیز مانعی برای این رونق نگردید.ولی بدلیل بحران مالی سال 1929 آمریکا و کسادی این بازار،باعث توقف سفارشات گردید   و رونق ایجاد شده، رنگ باخت.

گرچه قالی بافی در کرمان دیگر هیچ گاه آن رونق گذشته را نیافت اما همچنان قالی کرمان از پرآوازه ترین قالیهای ایران به شمار می رود.یکی از دلایل شهرت قالی کرمان،فروانی نقش ها و طرح های جذاب و استفاده از مجموعه متنوع رنگهایی است که با یکدیگر در تعامل و تعادل اند.

ساختار شکنی شکل نقشه،ویژگی بارز قالی کرمان است و طراح کرمانی هیچ گاه خود را در چند رنگ و طرح محدود نکرده و همواره رها از قید و بندها، با سرانگشت توانای خود،ماهرانه رنگ های زیبا را به خدمت گرفته و با بدعت و سنت شکنی،تخیلات نامحدود بشری را به درون فرش کشانیده و با نوآوری هایش نقش هایی را خلق کرده که همچنان بی نظیر و بی رقیب اند.

تهیه و تدوین : فرش پادوال تیر ماه 1402